ಪೊಳಲಿ ರಾಜರಾಜೇಶ್ವರಿ ದೇವಾಲಯವು ಕರ್ನಾಟಕದ ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಬಂಟ್ವಾಳ ತಾಲೂಕಿನ ಪೊಳಲಿಯಲ್ಲಿ ಫಾಲ್ಗುನಿ ನದಿಯ ದಡದಲ್ಲಿದೆ. ದೇವಾಲಯದ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ದೇವತೆ ಶ್ರೀ ರಾಜರಾಜೇಶ್ವರಿ. ಈ ದೇವಸ್ಥಾನವನ್ನು 8 ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ರಾಜ ಸುರಥಾ ನಿರ್ಮಿಸಿದನು ನಂತರ ಈ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಆಳಿದ ಅನೇಕ ರಾಜವಂಶಸ್ಥರು ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದರು
ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿ ಪುರಲ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಪೊಳಲಿಯನ್ನು ಕೆಲವು ಸಂಸ್ಕೃತ ಗ್ರಂಥಗಳು ಪಾಲಿಪುರ ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತವೆ. ವಿವಿಧ ಶಾಸನಗಳು ಮತ್ತು ಐತಿಹಾಸಿಕ ದಾಖಲೆಗಳ ಪ್ರಕಾರ ಪ್ರಸ್ತುತ ದೇವಾಲಯವನ್ನು 8 ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ರಾಜ ಸುರಥಾ ನಿರ್ಮಿಸಿದನು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಮುಖ್ಯ ದೇವತೆಯ ಚಿತ್ರಣವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಸಣ್ಣ ದೇವಾಲಯವು 8 ನೇ ಶತಮಾನಕ್ಕೂ ಮುಂಚೆಯೇ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಶೋಕ ಶಾಸನಗಳಲ್ಲಿ ದೇವಸ್ಥಾನವನ್ನು ಕೂಡ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ದೇವಾಲಯದ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಪ್ರದೇಶವು ಕದಂಬ, ಚಾಲುಕ್ಯ, ಅಲೂಪ, ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ, ಹೊಯ್ಸಳ, ವಿಜಯನಗರ, ಇಕ್ಕೇರಿ, ಮೈಸೂರು ಮುಂತಾದ ಅನೇಕ ರಾಜವಂಶಗಳಿಂದ ಆಳಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಸುಮಾರು ಕ್ರಿ.ಶ. 710 ರಲ್ಲಿ ಈ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಆಳಿದ ಅಲುಪಾ ರಾಜವಂಶದ ರಾಜರು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ದೇವಾಲಯದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಈ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ರಾಜರಾಜೇಶ್ವರಿ ಪೂಜೆಯನ್ನು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸಿದ್ದರು. ನಂತರದ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ, ಕೆಳದಿಯ ರಾಣಿ ಚೆನ್ನಮ್ಮಾಜಿಯವರು ದೇವಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿ ದೇವಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಭವ್ಯ ರಥವೊಂದನ್ನು ಉಡುಗೊರೆಯಾಗಿ ನೀಡಿದ್ದಾರೆಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ದೇವರ ವಿಗ್ರಹಗಳು ಕಲ್ಲಿನದ್ದು ಅಥವಾ ಗ್ರಾನೈಟ್ ವಿಗ್ರಹಗಳಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಆದರೆ ಈ ಪೊಳಲಿ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ನಾವು ಮಣ್ಣಿನ ಮೂರ್ತಿಯನ್ನು ನೋಡುತ್ತೇವೆ. ಹೌದು, ಹಲವಾರು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ರಾಜರಾಜೇಶ್ವರಿ ದೇವಿಯನ್ನು ವಿಶೇಷ ಮಣ್ಣಿನಿಂದ ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು. ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಬಳಸಿದ ಈ ಆವೆಮಣ್ಣಿನಲ್ಲಿ ಹಲವರು ಮರಗಳ ಔಷಧೀಯ ರಸಗಳನ್ನು ಮಣ್ಣಿಗೆ ಬೆರೆಸಿ ಮೂರ್ತಿಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಔಷಧೀಯ ಗುಣಗಳನ್ನು ಕೂಡಾ ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಕಣ್ಣುಗಳಿಗೆ ಕೆಂಪು ಮಾಣಿಕ್ಯದೊಂದಿಗೆ ದೇವಿಯ ವಿಗ್ರಹವು 5 ರಿಂದ 6 ಅಡಿಗಳ ಎತ್ತರವಿತ್ತು. ಇಂದು, ಪ್ರಮುಖ ದೇವತೆಯಾದ ಶ್ರೀ ರಾಜರಾಜೇಶ್ವರಿ ವಿಗ್ರಹವು 10 ಅಡಿ ಎತ್ತರದಲ್ಲಿದೆ. ಲೇಪಾಷ್ಠಾ ಗಂಧದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲಿನ ವಿಗ್ರಹಗಳಿಗೆ ಔಷಧೀಯ ಗುಣಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿ ಹನ್ನೆರಡು ವರ್ಷಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ಲೇಪನ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ನೂರು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ತಯಾರಿಸಲಾದ ಮಣ್ಣನ್ನು ಲೇಪನಕ್ಕೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಇದನ್ನು ಪ್ರತಿಬಾರಿ ಹೊಸದಾಗಿ ತಯಾರಿಸಲಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ ಮುಖ್ಯ ಗರ್ಭಗುಡಿಯಲ್ಲಿ ರಾಜರಾಜೇಶ್ವರಿ ದೇವಿಯ ವಿಗ್ರಹವಿದೆ. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ, ಮಹಾಗಣಿಪತಿ, ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ, ಭದ್ರಕಾಳಿ ಮತ್ತು ಸರಸ್ವತಿಗಳಿಗೆ ಮೀಸಲಾದ ವಿವಿಧ ದೇವಾಲಯಗಳಿವೆ. ಈ ವಾರ್ಷಿಕ ಉತ್ಸವದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ವಿಶೇಷ ಪೂಜೆಗಳು ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ನಿರ್ವಹಿಸಲ್ಪಡುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ದೇವಸ್ಥಾನವನ್ನು ಒಯ್ಯುವ ದೇವಾಲಯದ ರಥವನ್ನು ಗ್ರಾಮದ ಸುತ್ತಲೂ ಎಳೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಪೊಳಲಿ ಚೆಂಡು ಉತ್ಸವವು ಫುಟ್ಬಾಲ್ ಆಟ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ. ಕುತೂಹಲಕಾರಿಯಾಗಿ, ಈ ವಾರ್ಷಿಕ ಹಬ್ಬವಾಗಿದ್ದು, ಆಟಕ್ಕೆ ಬಳಸಲಾಗುವ ಚರ್ಮದ ಚೆಂಡನ್ನು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಕಾಬ್ಲರ್ ಕುಟುಂಬದಿಂದ ತಯಾರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪೊಳಲಿ ಚೆಂಡು ಉತ್ಸವ ವಾರ್ಷಿಕ ದೇವಾಲಯದ ಉತ್ಸವದ ಭಾಗವಾಗಿದೆ. ಇದು ಮಾರ್ಚ್ – ಏಪ್ರಿಲ್ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ತಿಂಗಳು ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ವಾರ್ಷಿಕ ಹಬ್ಬದ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಚೆಂಡಾಟವು ಐದು ದಿನಗಳವರೆಗೆ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ, ಈ ಚೆಂಡಿನ ಆಟವು ಕೆಟ್ಟದರ ವಿರುದ್ಧ ಗೆಲುವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ